Rollende matten, poetsende platen

  

Je matten rollen: Een uitdrukking die veel Nederlanders met de ogen zal doen rollen. Matten rollen? Waarom? De uitdrukking schijnt wel degelijk ooit gangbaar te zijn geweest in het Nederlands. Stoet geeft als verklaring 'weggaan, zijne biezen pakken’, en vermeldt ook diverse vindplaatsen, de meeste daarvan echter daterend van de 18de of begin 19de eeuw (*1). 

Zijn biezen pakken is inderdaad de meest gangbare uitdrukking. Ertussenuit muizen hoor ik ook regelmatig, maar dat heeft de bijbetekenis van 'stiekem’, iets wat de matten en de biezen volgens mij niet hebben. Ook leuk: De plaat poetsen, de bijbetekenis is hier eveneens: stiekem, heimelijk vertrekken. De uitdrukking betekende oorspronkelijk deserteren. Soldaten zonderden zich af onder het voorwendsel dat ze de kolf van hun musket in alle rust wilden poetsen, en keerden dan niet meer terug (*2).

In Vlaanderen hoor je de uitdrukking 'matten rollen’ vooral in de gebiedende wijs: Rol je matten! Met name als aansporing gericht tegen politieke tegenstanders. Bijvoorbeeld: Vieze ratten, rol je matten! of: Linkse ratten, rol je matten!

* plier bagage (loc.)

Partir, s’en aller vite, faire ses valises por changer de lieu

* zijn matten (op)rollen (uitdr.)

niet mogen blijven, vertrekken, verdwijnen

> Hij had den boel verbrod en hij mocht nu zijn matten oprollen.

In het Engels kun je tegen iemand natuurlijk zeggen: 'Take your things and go,' of 'go away,',  maar de meeste Engelstaligen zul de voorkeur geven aan meer plastische varianten, tegenhangers van uitdrukkingen als 'lazer op’ of nog erger. Héél leuk vind ik persoonlijk de versie van Ray Charles (de woorden werden overigens geschreven door Percey Mayfield):

Hit the road, Jack (and don’t you come back no more, no more)

De Nederlandse premier Rutte introduceerde nog niet zo lang geleden een leuke variant:

Pleur toch op, joh!

- Simon

Noot:

* (1) http://www.dbnl.org/tekst/stoe002nede01_01/stoe002nede01_01_1531.php

* (2) http://historiek.net/de-plaat-poetsen/53758/

Literatuur:

J.P. Vandenberghe, Poser un Lapin, een konijn plaatsen, gids van rennend Nederlands (1987)

F.A. Stoet, Nederlandse spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden (1923-1925)

Geleerd doen

De les Engels had lang genoeg geduurd vond Sara (17 jaar). Mevrouw B stopte meestal een paar minuten vroeger als je het haar vriendelijk vroeg. Vandaag zou het zeker lukken want Sara ging het mooi en ‘gesofisticeerd’ vragen, althans dat dacht ze. “Wel mevrouw, pak uw biezen, dan pakken wij onze biezen.” zei ze met een innemende glimlach. Mevrouw B. schrok zichtbaar en werd knalrood van ingehouden woede: “De onbeleefdheid!” “Pfff dat mens is toch onvoorspelbaar!” reageerde Sara verbluft. “Wordt ze opeens kwaad terwijl ik het mooi vraag en een spreekwoord gebruik.”

- Simha